Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi’nin yaptığı ankete göre, Diyarbakır kiracı olan esnafın yarısının kiralarını ödeyemediği ve esnafın yüzde 95.7’si salgınla mücadele kapsamında devletin açıkladığı destek paketlerinden faydalanamadı.
Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi, Diyarbakır esnafının koronavirüs sürecinden nasıl etkilendiğini yaptığı anketle mercek altına aldı. 13-16 Nisan tarihlerinde yüz yüze yapılan görüşmelerle yapılan ankete 300 esnaf katıldı. Ankete katılan esnafların yüzde 81’i erkekler yüzde 19’u kadınlardan oluştu. Katılımcıların yüzde 82.7’si kirada, yüzde 17.3’ü işletmelerinin mülklerinin kendilerinin olduğunu beyan etti.
Ankete göre; çiçekçi, emlakçı, eğitimcilerin yüzde 100’ü, profesyonel meslek esnafının yüzde 91.7’si; kafe-kahvehanecilerin yüzde 90.2’si; elektrik-elektronikçilerin yüzde 90’ı, kırtasiyecilerin yüzde 87.5’i, restoran-otel, eczane, medikal, optikçilerin yüzde 85.5’i; kuaför, kozmetik, güzellik merkezi işletenlerin yüzde 85’i; unlu mamullerin esnafının yüzde 83.3’ü; kuruyemiş/baharatçıların yüzde 80’i; oto sanayicilerin yüzde 80’i kiracı. Sahiplerinin kiracı olmadığı tek işletmeler ise düğün salonu. Düğün salonlarının yüzde 100’ü işletmecilerine ait.
Kirada olduğunu belirtenlerin yüzde 52’si geciken kiralarının olmadığını, yüzde 48 ise kiralarının geciktiğini belirttiği ankette, kirasının geciktiğini söyleyenlerin yüzde 64.5’i kirasının bir ay, yüzde 29.2’si ise 2 ay geciktiğini beyan etti. Ankete, otel ve restoranların ve çiçekçilerin yüzde 83.3’ü, kırtasiyecilerin yüzde 75’i, kafe/kahvene işletmecilerinin yüzde 73.2’si, inşaat malzemeleri/ tesisatçıların yüzde 69’u kiralarının geciktiğini beyan ettiği ankette, işletme mülkleri kirada olan esnafın yüzde 62.3’ü oturduğu evin kendi mülkü olduğunu, yüzde 37.7’si kiracı olduğunu aktardı.
Katılımcılara, “Ülkede bir ekonomik kriz olduğunu düşünüyor musunuz?” sorusu yöneltilen ankette, katılımcıların yüzde 97.3’ü ekonomik kriz olduğunu söylerken, yüzde 2.7’si ekonomik kriz olmadığını dile getirdi.
Esnafın yüzde 35.1’inin koronavirüsün ortaya çıktığı 11 Mart’tan beri iş yerini açmadığını, yüzde 34.9’u yarı zamanlı, yüzde 13’ünün arada bir açtığını beyan ettiği ankette, yüzde 14.7’si iş yerinin hep açık olduğunu, yüzde 2.3’ü daha çok iş yerini açtığını belirtti.
KİRA VE FATURALAR ÖDENEMİYOR
Ankette, alınan tedbirlerden esnafların nasıl etkilendiği sorusuna birden çok yanıt veren katılımcıların yüzde 25.5’i kira, fatura, sigorta gibi giderlerini karşılamakta güçlük çektiğini, yüzde 21.4’ü çalışma kapasitesi ve olanakların da düşüşler olduğunu, yüzde 16.9’u banka kredilerini ve borçlarını ödemekten güçlük çektiğini, yüzde 16.6’sı ev ihtiyaçlarını karşılamaktan zorluk yaşamaya başladığını, yüzde 11’i çalışanların maaşını ödemekte zorlandığını, yüzde 6.2’si çalışanların sayısını azaltmak zorunda kaldığını, yüzde 2.4’ü etkilenmediğini ifade etti.
YÜZDE 74’Ü ‘KİMSEYİ İŞTEN ÇIKARMADIM’ DEDİ
Katılımcılara, koronavirüs salgını sürecinde çalışanlarını işten çıkarıp çıkarılmadığı da sorulduğu ankette, katılımcıların yüzde 74’ü bu süreçte çalışanlarını işten çıkarmadığını, yüzde 26’ı çalışanlarını işten çıkarmak zorunda kaldığını beyan etti.
Çalışanlarını işten çıkarmak zorunda kaldığını beyan eden işletme sahiplerine “Kaç kişiyi işten çıkarmak zorunda kaldınız?” sorusunun yönetildiği ankette, işten çalışan çıkartmak zorunda kaldığını beyan eden yüzde 26’lık kesimin yüzde 69.2’si 1 ile 3, yüzde 19.2’si 4 ila 6, yüzde 7.7’si 7 ila 9, yüzde 3.9’u ise 10 ve üzerinde çalışanı işten çıkardığını belirtti. “Neden işten çıkardınız?” sorusuna yüzde 71.8’i ücretlerini veremediği için, yüzde 14.1’i karantina nedeniyle, yüzde 10.3’ü azalan işleri nedeniyle, yüzde 3.8.’i 20 yaş altı sokağa çıkma yasağı nedeniyle çalışanlarını işten çıkarmak zorunda olduğunu ifade etti.
İŞTEN ÇIKARMA EN ÇOK EĞİTİM KURUMLARINDA
Ankette göre, eğitim kurumları yüzde 83.3’ü, oto sanayi işletmelerinin yüzde 60’ı, kuaför/kozmetik/güzellik merkezleri işletmelerinin yüzde 55’i, kafe/kahveci esnafının yüzde 53.7’si, düğün salonları işletmelerinin yüzde 33.3’ü, inşaat malzemeleri/tesisatçı işletmelerinin yüzde 31’i çalışanlarını işten çıkardığını beyan etti.
Ankette katılanların yüzde 64.7’si çalışanlarının ücretsiz izne ayırmadığını yüzde 35.3’ü ise çalışanlarını ücretsiz izne ayırdığını kaydetti. Emlakçıların yüzde 100’ü, kafe/kahvene işletmelerinin yüzde 85.4’ü, eğitim kurumlarının yüzde 83.3’ü, çiçekçilerin yüzde 66.7’si, oto sanayicilerin yüzde 60’ı, kuaför/kozmetik/güzellik merkezi/kırtasiye/restoran/otel işletmelerinin yüzde 50’si çalışanlarını ücretsiz izne çıkardı.
Katılımcıların yüzde 58.4’ü gelirlerini giderlerini karşılamadığını, yüzde 29.3’ünün kısmen karşıladığını, yüzde 12’sinin karşıladığını dile getirdiği ankette, sürecin uzaması durumunda ne tür sorunların yaşanacağında dair soru da soruldu. Katılımcıların yüzde 36.3’ü bu soruya “İflaslar artar”, yüzde 20.3’ü “Kira/fatura/vergi ödemelerinde sorun yaşanır”, yüzde 17.3’ü “Ekonomik kriz artar/derinleşir” yanıtını verdi.
DEVLET DESTEĞİNDEN YARARLANMADILAR
Katılımcılara “Bu süreçte devlet desteğinden faydalandınız mı?” diye sorulan ankette katılımcıların yüzde 95.7 “Hayır” yanıtını, yüzde 4.3’ü “Evet” yanıtını verdi. Destekten faydalandığını söyleyen yüzde 4.3, “Ne tür destekten faydalandınız?” sorusuna yüzde 61.5’i “Devlet bankası kredisi”, yüzde 30.8 “Kısa çalışma ödeneği başvurusu”, yüzde 7.7’si “Kredi ertelemesi” cevabını verdi. Ankete katılanların yüzde 90.7’si devlet desteğini yeterli bulmazken, yüzde 6’sı kısmen, yüzde 1.7’si ise tam yeterli buldu.
Ankette, “Esnaf ve Sanatkarlar Odasının desteğini yeterli buluyor musunuz?” sorusu yöneltilen katılımcıların yüzde 87’si “Hayır”, yüzde 11.3’ü “Kısmen”, yüzde 1.7’si “Evet” dedi. Ankette katılan esnafların yüzde 62.7’si esnafın bu sürecin sonuçlarıyla baş edebilmesi için geri ödemesiz veya faizsiz devletin nakdi destek vermesini önerirken, yüzde 11.3’ü vergi muafiyeti/SGK ödemelerinin ertelenmesi, yüzde 9’u ödemelerin ertelenmesini, yüzde 5.3’ü çalışanlara maaş desteği verilmesi, yüzde 5’i kredi borçlarının ertelenmesi önerisinde bulundu. Yüzde 6.7 ise hiçbir fikrinin olmadığını söyledi.
Ankette, esnafa koronavirüsle genel olarak mücadele politikası da soruldu. Katılımcıların yüzde 71.7’si hükümetin politikasını başarılı bulmadığını söylerken, yüzde 17’si başarılı bulduğunu, yüzde 11.3’ü kararsız olduğunu belirtti.
