Diyarbakır’ın Çınar ilçesinde bulunan Zerzevan Kalesi’ndeki bin 500 yıllık yeraltı sığınağında kazılar tamamlandı. 2,5 yılın ardından biten kazı çalışmalarında 46 seramik, 9 sikkenin yanı sıra 2 ameliyat malzemesi bulundu.
Kazı ekibi Kuzey Kule’de çalışmalara başlarken, Kazı başkanı Dicle Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Aytaç Coşkun, sığınağın en yakın zamanda ziyarete açılacağını belirterek, “2019 yılında hedef 1 milyon ziyaretçi ağırlamak” diye konuştu.
SIĞINAKTA KAZI ÇALIŞMALARI BİTTİ
Çınar ilçesine 13 kilometre uzaklıkta bulunan, özellikle Roma İmparatorluğu’nun Diyarbakır’daki geçmişine ışık tutması beklenen ve dünyanın en iyi korunan sınır garnizonu olarak bilinen Zerzevan Kalesi’nin sırları açığa çıkmaya devam ediyor. Bölgede M.S. 639 yılında duran hayat, 2014’teki kazılarla gün yüzüne çıkarılarak dönemin hem ticari hem de stratejik konumuna ışık tutuyor. Bugüne kadar ki kazılarda Mithras Tapınağı, kiliseler, villalar, gizli geçitler, su sarnıçları, kaya mezarları ve su kanalları gibi keşifleriyle hem tarihçileri hem de meraklılarını şaşırtan Zerzevan Kalesi’nin 54 kişilik arkeolog ve restoratör ekibi son olarak yerin 2,5 metre derinliğindeki sığınakta kazı çalışmalarını bitirdi.
BARIŞ ZAMANI YİYECEK DEPOSU, SAVAŞTA DA SIĞINAK OLARAK KULLANILIYORDU
Söz konusu sığınağın dönemin hem yiyecek deposu hem de savaş zamanında barınma alanı olarak kullanıldığını açıklayan Kazı Başkanı Dicle Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Aytaç Coşkun, “Bu sığınakta çalışmalar uzun sürdü. Çok yeni tamamladık. Bir hafta gibi bir süre oldu. Bunun gibi birçok yapı var Zervevan Kalesi içinde; zamanla gün yüzüne çıkacak. Burası aslında barış zamanı büyük bir yiyecek-içecek deposu. Fakat savaş zamanında bir sığınak olarak kullanılmış. Yaklaşık burada sürekli kalan nüfus bin 400. Savaş olduğu zaman ovada tarımla uğraşan halk buraya sığınıyor ve on binleri geçiyor. İşlevleri farklı ama savaş zamanında geçici olarak barınabilecekleri yerler inşa edilmiş. Buranın beş havalandırması ve tek bir giriş noktası var. Binlerce kişiden bahsettiğim için toplamda bu şekilde 5 adet daha sığınak var. Burası aynı zamanda ana kaya olduğu için yer altı şehirleri inşa edilmiş. Dolayısıyla içinde de sığınaklar mevcut. Şu an için temizlik ve koruma restorasyon çalışmaları var. Daha sonra da ziyarete açacağız” dedi.
‘3 BİN YILLIK MUAZZAM KOLEKSİYON VAR’
Dönemin askeri ve günlük yaşamına ilişkin arkeolojik buluntulara rastladıklarını açıklayan Yrd. Doç. Dr. Coşkun, “Yaklaşık bir hafta önce çalışmaları tamamladık, kazı 2,5 yıl sürdü. Daha sonra koruma ve restorasyon çalışmaları devam edecek. Muazzam bir koleksiyon var aslında. 3 bin yıl öncesine ait bir dönemden bahsediliyor. 9 sikke, 4 yüzük, 25 ok ucu, 3 kandil, 6 ağırşak (yün eğirmekte kullanılan bir alet), 6 boncuk, 47 cam kap, 46 seramik, 12 pithos (şarap veya kuru gıdaların saklandığı büyük çömlekler), 2 ameliyat aleti ve 1 küpe bulundu” diye konuştu. Sığınağın ardından kaledeki gözetleme ve savunma amaçlı yapılan Kuzey Kule’de çalışmalar için kolları sıvadıklarını aktaran Coşkun, “Aslında iki büyük kulesi var. Normalde 10 tane burçları var. Kuzey Kule de stratejik bir öneme sahip. Muhtemelen o da 21 metre yükseklikte 3 katlı bir kuleydi. Yaklaşık bir 10 gün oldu biz kazılara başlayalı. 7 metrelik bir dolgu var burada. Kuleler hem savunma hem de gözetleme amaçlı yapılmış. Neyle karşılaşacağız bilmiyoruz ama çalışmalar sonuçlandığında önemli sonuçlara ulaşacağız” dedi.
HEDEF 1 MİLYON ZİRAYETÇİ
Zervevan Kalesini ilk 9 ayda toplamda 313 bin kişinin ziyaret ettiğini ifade eden Yrd. Doç. Dr. Aytaç Coşkun, “Bu yıl 500 bini geçeceğiz. Çünkü büyük bir akış var buraya. Önümüzdeki yıl ise bu rakam 1 milyon ziyaretçiyi geçecektir. Çünkü, kazı ve alt yapı çalışmaları da devam ediyor. Zerzevan Kalesi’nde iki yıl içerisinde tamamını ziyarete açmayı planlıyoruz. Kazı çalışmaları ise en az 50 yıl devam eder” dedi.
ZERZEVAN KALESİ
Askeri yerleşim antik yol güzergahında, 124 metre yükseklikteki kayalık bir tepenin üzerine kurulan Zerzevan Kalesi, Amida ile Dara arasında stratejik bir noktada yer alıyor. Yerleşim konumu itibariyle bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu üzerinde, geniş bir alanı kontrol altında tutan, stratejik bir Roma sınır garnizonu.
