Sigaraya ardı ardına yapılan zamlardan sonra kullanıcılar tütüne yöneldi. Tütüncüler zamlardan sonra “Müşterimiz iki katına çıktı” derken, sigara kullanıcıları ise “B planını devreye soktuk. Tütüne başladık” diyerek bir paket sigaraya 18 TL veremeyeceklerini söyledi.
Sigara fiyatlarına bir zam daha geldi. 3 Ağustos’ta yürürlüğe giren zamlı fiyatlar sadece British American Tobacco (BAT) serisine gelirken, diğer sigara ücretlerinde bir değişikliğe gidilmedi. BAT Türkiye tarafından, sigara satışı yapan büfe ve marketlere gönderilen yeni fiyat listesinde, sigara fiyatlarına 3 TL’ye kadar zam yansıdığı görüldü. Sigara fiyatlarına en son Temmuz ayının ilk günlerinde Gelir İdaresi tarafından ÖTV miktarına artış yapmasıyla zam gelmişti. Yeni zamlardan sonra Türkiye’nin en ucuz sigarası 14 TL, en pahalı sigarası 18 TL oldu.
YÜZDE 85,3 VERGİ
Tütün Kontrolü Strateji ve Eylem Planı’nda sigara paketinin yüzde 85,3’ünün vergi olarak devlete gittiği belirtilirken, planda “Ülkemizde tütün ürünleri üzerinden, nispi ve maktu olmak üzere iki ayrı Özel Tüketim Vergisi tahsil edilmektedir. Bunların üzerine, KDV’siz fiyat üzerinden yüzde 18 KDV eklenmekte” ifadelerine yer verildi.
Geçtiğimiz yıllarda tütün üreticilerini yakından ilgilenen torba yasanın Meclis’te görüşülmesi, tütüncülerin tepkilerine neden olmuştu. Tütün üreticileri ve satıcılarına getirilen yeni düzenlemeler kapsamında makaron veya yaprak sigara kağıdına ticari amaçla sarmalık kıyılmış tütün doldurarak satanlara, 3 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştü. Bunun üzerine Tütün üreticilerin kazancı neredeyse yarı yarıya düşmüştü. Ancak sigaraya yapılan son zamlar tütüncülerin tezgahında hareketliliğe neden oldu.
TEKELDEN TÜTÜNE GEÇTİLER
Sigaraya 18 TL vermek istemeyenler, tütün kullanımına yöneldi. Kimi sigara içicileri zamlarla sigarayı bırakamayacaklarını söylerken, kimi kullanıcılar ise “Çoluk çocuğun rızkını sigaraya veremem, tütüne başlayacağım” dedi. Diyarbakır’daki tütüncüler ise tezgahlarında yaşanan hareketliliğin geçici olduğunu düşünüyor. Tütüncüler ve sigara kullanıcıları, “son yılların en büyük zammı” olarak değerlendirdikleri sigara zamlarının ise kullanım oranında bir düşüş sağlamayacağını belirtti.
ZAMLAR İÇME ORANINI DÜŞÜRMEDİ
Diyarbakır’da 35 yıldır tütün üretip satış yaptığını söyleyen Hüseyin Üçler, ailece tütün satışıyla geçimlerini sağladıklarını söyledi. Turgut Özal döneminde tütün ekiminin serbest olmasından kaynaklı yetiştiriciliğin arttığını ancak son torba yasa ile birlikte tütün satışına getirilen kısıtlamaların tekrardan işlerini sekteye uğrattığını aktaran Üçler, son bir haftada müşteri sayısında bir artışın yaşandığına dikkat çekti. “Sigara içenler muhakkak tütün alıyor. Sigara yüzünden ölmelerine rağmen yine alıyorlar. Son iki ayda sigaraya 4 TL zam geldi” diyen Üçler, “Sigara fiyatlarının yükselmesi insanları etkiliyor. Tekel sigara pahalı olduğu için insanlar daha hesaplı olan tütünü tercih etmeye başladı. Tütün daha doğal. Tütünün tercih edilmesinin bir nedeni de tekelde hangi katkı maddelerinin bilinmemesinden kaynaklı. Sigaraya yapılan zam müşterilerimizi çoğalttı ama bu geçicidir. İlk zam yapıldığı zaman pahalı geliyor insanlara. Bir hafta tütün alıyorlar sonra tekrar paket almaya devam ediyorlar” ifadelerini kullandı.
4 TL’LİK ZAM MI OLUR?
Bir diğer tütün satıcısı Rıdvan Baran (32) ise sigara zammı ile birlikte müşterilerinin iki kat arttığını belirterek, “15 yıldır bu işle uğraşıyorum. Bir haftadır zam yapıldı ve satışlarımız ikiye katlandı. Komşum paket satıyor. İnsanlar gelen zammı öğrenince geri iade ediyor. Gelip 10 TL’lik tütün alıyor ve bir hafta kullanıyor. Yapılan zam insanları çok etkiledi ve şuan tütün satışları çok iyi. Gerçi korkumuz bu sattığımız tütünde yasaklanır. Çünkü bir yasa çıktı ve kabul edildi. Bu yasa bir yıl ertelendi, 7 aydan sonra yasa yürürlüğe girdi. Tütün Doğu ve Güneydoğu’da birçok kişinin ekmek kapısıdır. Birçok aile bundan geçimini sağlıyor. Bu duruma bir çözüm bulunması gerekiyor. Tütünün kaçak olarak değerlendirilmesi çok saçma, çünkü yerli üretimdir. Çiftçi kendisi üretiyor” dedi.
‘KRİZ İÇİN ZAM YAPIYORLAR’
Sigaraya yapılan zammı “Memur ve emekliye yapılan zamların acısını bir yerden çıkarmak istiyorlar” şeklinde yorumlayan Baran, “Bütçe açığı var. Örneğin bir sigara 18 buçuk TL, bunun 14 TL’si vergi. Demek ki bir kriz var. Bunun için zam yapıyorlar. Çünkü 3 ay öncede 2 TL zam yapıldı. Son 3 ay içinde 4 TL zam yapıldı. 4 TL zam mı olur? Bu yapılan zamlar insanların tütün içmesini daha da özendiriyor. Son günlerde hayatında tütün içmeyenler gelip tütün almaya başladı. Tütüne daha fazla özendiriyorlar. Mesela tütünü yasaklasalar bile ben bunu satmaya devam edeceğim. Yasak veya zamlar sigara için birini engellemiyor. Fakat paket içenlerin çoğu bu son zamdan sonra tütün almaya başladı” şeklinde konuştu. Daha önce yapılan zamları değerlendiren Baran, “Daha önceki yıllarda zamlar 50 kuruştu. Tütün almaya başlayanlar bir hafta sonra tekrar paket almaya dönüyordu. Bu sefer zam fazla olduğu için tekrar paket almaya devam edeceklerini düşünmüyorum. Örneğin bir öğrenci 10 TL’lik tütün alıyor, 10-15 gün idare ediyor. 200 liraya da tütün var. Bunu aldığın zaman paketi 4 TL’ye gelmiş oluyor” diye belirtti.
B PLANINI DÜŞÜNÜYORLAR
Sigara kullanıcıları da satıcılardan farklı düşünmüyor. Zamlara tepkili olan kullanıcılardan Veysi Bozyıl (40), “Zamlar halkın sinirini daha çok bozuyor” diyerek ekonomideki kötü gidişatın insanları sigaraya yönlendirdiğini söyledi. Önceki yıllarda küçük meblağlarla yapılan zammın bu yıl 4 TL olarak bir kerede yapıldığını ve zamların sigara kullanıcılarının sayısında bir düşüşe neden olmayacağını kaydeden Bozyıl, “Eminim bırakmak isteyen çok insan var ancak bırakamıyorlar. Bu zam 15 TL’den bir ayda 30 paket demek. Bazı insanlar iki paket içiyor. Malum hayat günlük gülistanlık değil. Herkeste bir dert hali. Mesela ben zamma bakıp sigarayı bırakmam. B planını devreye sokar tütün içerim artık” dedi.
38 yaşındaki Ferit Dağ ise 20 yıldır sigara kullandığını ifade ederek, “Bu zamlara karşıyız ama elimizden bir şey gelmiyor. Bir hafta önce 11,50 TL olan sigara şimdi 14,50. Bırakmayı düşünüyorum ama bırakamıyorum. Stres ve iş yoğunluğundan bırakamıyorum” ifadelerini kullandı.
MA / Arjin Dilek Öncel – Ömer Akın
