Diyarbakır Hafızası adlı projenin koordinatörü olan Arkeolog Nevin Soyukaya, Diyarbakır’ın tarihi ve kültürel birikimini farklı bir bakış açısı ile kent insanının hafızasında yeniden canlandırmaya çalışıyor. Tarihi, kültürel, ekonomik, ticari, sosyal, siyasal tüm birikimiyle birlikte kent yaşamının hafızasını toplumun bilincinde canlı tutmak istediklerini belirten Soyukaya, Diyarbakır Hafızası’nda değişik temalarla ve farklı sunumlarla dijital sergilerini sürdüreceklerini söyledi.
Diyarbakır Hafızası web sitesi, Diyarbakır Kültür Tabiat Varlıklarını Koruma Derneği ve Anadolu Kültürün işbirliğiyle yürütülen proje kapsamında kuruldu. Projenin Koordinatörlüğünü yürüten Nevin Soyukaya, çarpıcı açıklamalarda bulundu.
“BU KADAR KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİĞE SAHİP BİR KENTİN HAFIZASININ ELBETTE Kİ CANLI TUTULMASI GEREKİYOR”
Diyarbakır Hafızası’nın amacı ve işlevi hakkında değerlendirmelerde bulunan Nevin Soyukaya, şöyle konuştu: “Diyarbakır Hafızası, konu Diyarbakır olunca özellikle kurulması gereken bir site ve özellikle yapılması gereken bir çalışmaydı. Niye, Diyarbakır binlerce yıllık kültürel ve tarihi birikime sahip bir kent ve tarihi boyunca da çok farklı uygarlıkları çok farklı kültürleri bünyesinde barındırmış. Bunlar da tabii kente çok zengin kalıntılar bırakmış. Ama bunun yanı sıra Diyarbakır sürekli egemen olunmaya çalışılan bir kent olduğu için de tarihi boyunca savaşlar yaşamış ve bu savaşlar tabii ki tahribatlar yaratmış. İç ve ya dış savaşlar, hiç fark etmiyor. Bütün bunlar bir yandan şehri var ederken bir yandan da yok etmiş. Ya da değiştirip dönüştürmüş. Bütün bunlarla beraber baktığımızda kentte çok dinamik bir süreç var ve özellikle de yakın zamanda (2015) Diyarbakır yine benzer bir şey yaşadı. Yine o çatışmalar ve o çatışmaların arkasında da kentte yıkımla toplumsal hafızası büyük yara aldı. Şimdi tüm bunları böyle düşününce tam da Diyarbakır’da aslında hafızaya dönük bir çalışma yapmak ve böyle bir ihtiyaca cevap vermek gerektiğinin elzem bir durum olduğunu gördük. Dolayısıyla böylesine bir arka belliği olan bir kentin, bu kadar derinlikli bir tarihe, bu kadar kültürel çeşitliliğe sahip bir kentin hafızasının elbette ki canlı tutulması gerekiyor.”
“DİJİTAL SERGİLERLE KENT HAFIZASINI CANLI TUTMAK İSTEDİK”
Diyarbakır gibi kadim bir kentin hafızasını diri tutmak için naçizane bir katkı sunmayı amaçladıklarını ifade eden Soyukaya, sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu hafıza nasıl canlı tutulacak; bir kere kente dair edindiğimiz tarihi, kültürel veya somut-somut olmayan kültürel değerlerini öncelikle kayda almak gerekiyor. Buna dair tüm bilgi ve belgeleri toparlamak gerekiyor. Ve bu toparlanan bilgi ve belgelerin kayıt altına alınmasının yanı sıra da bütün bu verilerin Diyarbakır Hafızası adlı web sitesinde bunu paylaşmayı düşündük. Bu paylaşılmada bu hafızayı canlı tutmayı düşündük. Ama tabii web sitesinde bu bilgi ve belgeyi ham haliyle, çıplak haliyle sunmuyoruz. Belli bir formatla sunmayı doğru bulduk. Doğru bilgiyi, detaylı bilgiyi, farklı bilgiyi, gerekli bilgiyi sunmak istedik. Bunun için de geçici dijital sergiler yapalım istedik.”
“DİYARBAKIR HAFIZASI, KENTE DAİR BİLGİ BELGE MERKEZİ İŞLEVİ GÖRÜYOR”
Kentin hafızasını yeniden canlandırabilmek için çabalarını daha da yoğunlaştırarak tempoyu gün be gün arttırma gayreti içinde olacaklarını belirten Soyukaya, “Diyarbakır Hafızası’nda öncelikle kente dair belirlenmiş konularda, temalar altında edindiğimiz bilgi ve belgeyi görsellerle birlikte sunmak, paylaşmak istedik. Yani, hem bilgi, belge merkezi işlevi görmüş oluruz hem de paylaşarak bunu çoğaltmak, canlı tutmak ve insanların yaşadıkları kentin nasıl bir kültürel birikime sahip olduğunu hatırlamasını sağlamak ve böylesine zenginliğe sahip bir kente sahip olmanın verdiği bir özgüveni yaratmak, kente olan aidiyet duygusunu geliştirmek.” diye konuştu.
“DİYARBAKIR’I GENEL OLARAK TANITTIK AMA 4 ALT BAŞLIKTA DA SPONTANE BİLGİLER SUNMAYA BAŞLADIK”
Diyarbakır Hafızası’nı sunarken özgünlükleri olacağını ve farklı bir bakış açısıyla kentin hafızasına katkı sunacaklarını ifade eden Soyukaya, formata ilişkin şunları söyledi: “ Tabii burada insanların aslında bildiği ama görmediklerini ya da gördüklerini farklı bir açı ile yeniden görebilmelerini sağlamak ve kenti genel anlamda bir tanıtmak istedik. Kentin tarihi ve kültürel çeşitliliğini kısa bir şekilde aktarmak istedik. Bundan sonraki tüm sergilerimizde bu böyle olacak. Bir ana başlık ve onun altında da küçük sergilerle gideceğiz. Formatımız böyle. Neydi, Diyarbakır’ı genel olarak tanıttık ama 4 alt başlıkta da spontane bilgiler sunmaya başladık. Bu spontane bilgilerde mesela Mervanileri ele aldık. Kentte Mervanilerin çok önemli kalıntıları var ve Mervaniler önemli bir uygarlık. Yaşadıkları dönemde çoğulcu sistemle birçok etnik grubu bünyesinde barındırıp, herkese eşit vatandaş muamelesi gören, böyle bir yönetim sistemi olan bir uygarlık aslında. Ama kimse Mervanileri böyle bilmiyor. Biz de Mervanileri bu yönüyle yansıtmaya çalıştık ve onlara dair bilgi ve belgeler sunduk. Mervani döneminde 10’uncu yüzyılda bölgenin faunasına dönük çalışma yapılmış ve özellikle kuşlara dönük bölgede yaşayan hayvanların resimleri çizilip altlarına bilgileri yazılan böyle bir kitap var. Mervani döneminde yapılmış el yazması ve günümüzde de bu kitabın varlığını biliyoruz. İşte bunu paylaştık ve bu o dönemde, 10’uncu yüzyılda yapılmışsa eğer hakikaten yaşadığı çevreye, yaşadığı ekosisteme olan duyarlılığın bir göstergesidir. Yani, Mervani yönetiminin bu farklı yönetim biçimini, hayata bakış açısını da vurgulamak istedik.”
“DİYARBAKIR BASKILI SİKKELERLE KENTİ ANLATMAYA ÇALIŞTIK”
Diyarbakır’ı farklı temalarla anlatmayı sürdüreceklerini belirten Soyukaya, şöyle konuştu: “Demin de söylediğim gibi Diyarbakır derinlikli bir şehir. Tarihsel birikim olan bir şehir ve her uygarlığa her daim başkentlik yapmış bir şehir. Dolayısıyla hem başkent olmasından hem de bulunduğu stratejik konum nedeniyle ticaret yollarının da kavşağında olmasından kaynaklı buraya egemen olan her uygarlık Diyarbakır’da Diyarbakır baskısı yapmış. Amida baskılı sikkeler var. Dolayısıyla bu sikkeler üzerinden anlatmaya çalıştık Diyarbakır’ı, tarihini, zenginliğini. Bir diğer başlığımız da seyyahlarla Diyarbakır. Kente gelen seyyahların gözünden, dilinden kenti anlattık. Bir diğer başlık da haritalarla Diyarbakır. Amida’dan Caramit’e diye bir başlıkla haritalarla kentin farklı dönemlerde haritalarda yer alış biçimini ve dolayısıyla ona bağlı merkezleri, yaşayan uygarlıkları haritalar üzerinden anlattık. Farklı konularla, farklı temalarla kentin farklı açılardan görünmesini sağlamaya çalıştık. Diyarbakır Hafızası ile insanların kente dair ilgisini uyandırmak merakını çekmek istedik.”
‘’YAŞAMIYLA BİRLİKTE KENTİ SUNMAYI DÜŞÜNÜYORUZ”
Mervanileri farklı bir bakış açısıyla, farklı bir bilgi üzerinden ele aldıklarına vurgu yapan Soyukaya, sözlerini şöyle sürdürdü: “Kenti haritalarla, sikkelerle bütünlüklü bir şekilde ele almak aslında farklı bir bakış açısının, farklı bir sunum çabasının bir yansımasıdır. Dolayısıyla elbette ki, farklılıklar var ve bunun dışında zaman zaman bu sergiler değiştikçe ve yeni temalar belirlediğimizde bu temalarda da farklılığı gözeterek bugüne kadar çok da bilinmeyen, biliniyor ise de farklı bir bakış açısıyla yeniden sunmayı hedefleyerek bu bilgi ve belgeleri paylaşmaya devam edeceğiz. Ama somut ve somut olmayan kültürel birikimi birlikte sunmayı düşünüyoruz. Yani, yaşamıyla birlikte kenti sunmayı düşünüyoruz. Mesela bundan sonraki sergi temamız mimari ama mimariyi sadece yapılardan ibaret sunmayacağız.”
“DİYARBAKIR’IN TARİHİ VE KÜLTÜREL BİRİKİMİ DİYORSAK TABİİ Kİ BU BİRİKİM SUR’DUR”
Sur’un kentin kuruluş noktası olduğunu belirten Soyukaya, Diyarbakır Hafızası’nda Sur’un yerine ilişkin şöyle konuştu: “ Zaten kentin tarihini, mimarisini, sanatını, yaşamını anlatırken aslında Sur’u anlatıyoruz. Çünkü kentin, Diyarbakır’ın tarihi ve kültürel birikimi diyorsak tabii ki bu birikim Sur’dur. Bu tarih Kayapınar değildir sonuçta. Zira Sur kentin ilk çekirdeği, kuruluş noktası İçkale ve oradan büyüyüp gelişip binlerce yıldan bugüne ulaştı bu kent. Dolayısıyla geçmişi, tarihi ve kültürel birikimi, üretimi, ticari yaşamını, müziğini, sosyo-kültürel hayatını anlatacaksak tabii ki Sur’u anlatıyoruz.” diye konuştu.
“SİTEMİZDE DAHA ÇOK GEÇMİŞ BİRİKİM AKTARMAYA ÇALIŞACAĞIZ”
Sur’daki yeniden yapılaşmanın henüz Diyarbakır Hafızası’nın konusu olmadığına dikkat çeken Soyukaya, şunları söyledi: “Tabii Sur’daki yapılara karşı bir eleştiri bu sergi temasının dışında bir şey. Bunu başka mecralarda zaten yapıyoruz ve bunu kişisel olarak da ben yaptım. Ama adı üstünde tabii Diyarbakır Hafızası’nda elbette ki bugünü de belgeliyoruz. Yani, bu yarının hafızası olacak. Biz sitemizde daha çok geçmiş birikim aktarmaya çalışacağız. Ama gelecekte tabii ki, beraber çalıştığımız akademisyenlerle yaptığımız fikir alışverişinde eğer Sur’un sürecinin de anlatılması gündeme gelirse olabilir. Ama şuanda böyle bir durum yok. Çünkü sitenin amacı biraz daha hafızaya dönük bir çalışmayı içeriyor.” İfadelerini kullandı.
“DAHA ÇOK GÖNÜLLÜLÜK ESASINA DÖNÜK BİR ÇALIŞMA YÜRÜTÜYORUZ”
Diyarbakır Hafızas’nı bir proje olarak hayata geçirdiklerini belirten Soyukaya, projede yer alan, emek veren çalışma arkadaşlarına ilişkin olarak ise şunları söyledi: “Editöryal çalışmayı yapan insanlar var. Sergi temalarını kaleme alan akademisyenler, araştırmacılar var. Tabii bunlar profesyonel çalışmıyorlar, daha çok gönüllü katkı sunuyorlar. Projenin kendi içerisinde bir koordinatörü ve çalışanları var ama onlar daha az tabii. Yani, daha çok gönüllülük esasına dönük bir çalışma yürütüyoruz. Tabii tema değiştikçe sergi değiştikçe ilgilisi de değişiyor. Diyarbakır Hafızası çok yeni açıldı ve ilk temamız genel olarak kenti anlatan bir ana sergi ve az önce yukarıda saydığım alt başlıklar. Bunun ardın yaklaşık iki ay sonra yeni bir tema ile sergimizi güncelleyeceğiz.”
“İZLEYİCİLERİMİZİN KATKILARIYLA SİTEMİZ HER GEÇEN GÜN DAHA DA ZENGİNLEŞECEKTİR”
Bir sonraki sergi temasını mimari olarak belirlediklerini ve sonraki sergileri de belirledikçe paylaşacaklarını ifade eden Soyukaya, Diyarbakır Sevdalılarına kentin hafızasının daha da zenginleştirilmesine katkı suna çağrısı yaptı. Soyukaya, Diyarbakır Hafızası’nı büyüme çağrısını şu ifadelerle dile getirdi: “Çok zengin bir kentten söz ediyoruz ve teması tükenmeyecek bir kenttir Diyarbakır. Sitemizin ‘Hakkımızda’ bölümünde de bu çağrımız var. Siteyi ve de sergilerimizde paylaşacağımız bilgi ve belgeyi zenginleştirebilmek için Diyarbakırlılarla, Diyarbakır sevdalılarıyla, Diyarbakır’ı araştıran akademisyenlerle, araştırmacılarla ortaklaşmamız gerekiyor. Dolayısıyla bu ortaklaşma bilgi ve belge paylaşımıyla olabilir. Sitemizde bu konuda iletişim adreslerimiz de var ve lütfen izleyicilerimiz katkılarını, önerilerini sunsun. İzleyicilerimizin katkılarıyla sitemiz her geçen gün daha da zenginleşecektir, farklılaşacaktır diye düşünüyorum. Bu anlamda herkesin katkılarını bekliyoruz.”
Ali Abbas YILMAZ’ın Özel Haberi-Tigris Haber
