Giresun Vali Yardımcısı Dr. Hasan Tanrıseven, Çınar Kaymakamı olduğu dönemde ilk keşif çalışması yapılan Zerzevan Kalesi’nde incelemelerde bulundu. Zerzevan’ın iyi değerlendirilmesi halinde bölgenin turizm fabrikası olacağını belirten Tanrıseven, bu yöndeki çalışmaları değerli bulduğunu söyledi.

Batman’lı olan Giresun Vali Yardımcısı Dr. Hasan Tanrıseven, görevi sırasında ilk keşif çalışmaları yapılan tarihi Zerzevan Kalesi’nde incelemelerde bulundu.

Bu kalenin kendisi ayrı önem taşıdığını dile getiren Tanrıseven,”2005 yılında Diyarbakır Çınar Kaymakamlığına atandım. İlçede ilk yaptığım işlerden biri, dağın tepesinde atıl duran Zerzevan Kalesinde, arkeolojik kazı başlatılarak, kalenin turizme nasıl kazandırılacağına kafa yormak olmuştu. O dönem, dikkatleri bu tarihi yapıya çekmek için gazetecileri davet ederek, Kalenin haber yapılmasını sağlamıştık. 2008 yılında da Zerzevan Kalesinin resmi kazı programına alınmasının müracaatını yapmıştık. O günlerde pek bilinmeyen 3000 yıllık Roma Kalesi, Doç. Dr. Aytaç Coşkun başkanlığındaki Zerzevan Kalesi Kazısı ekibinin özverili çalışmaları ile gün yüzüne çıkıyor. Aytaç Hoca, Bana “Sayın Valim, Bölgeye geldiğinizde Kalenin yeni halini gezdirelim, tanıyamayacaksınız” demişti.”dedi.

Zerzevan Kalesi’nin bölgenin turizm değeri olduğunu ifade eden, “Geçen hafta Batman’a yaptığım gezide özel olarak Zerzevan kazılarını görmeye gittim. Kazı Başkanımız “İşte gazetecilere Zerzevan Kalesini ilk tanıtan kaymakam” diye beni ekibine tanıttı. Hocam ile birlikte Zerzevan Kalesinde saatlerce, adeta zaman tünelindeymiş gibi inceleme yaptık. Zerzevan Kalesi Diyarbakır ili, Çınar ilçesinde, Diyarbakır-Mardin karayolu üzerinde yer alıyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Dicle Üniversitesi’nin işbirliği ile kazı ve restorasyon çalışmaları Doç. Dr. Aytaç Coşkun başkanlığında 2014 yılında başlayan kalede 12 ay boyunca hummalı bir kazı faaliyeti yapılıyor. Roma’nın sınır garnizonu olan Zerzevan Kalesinin tarihi Asur Dönemi’ne (MÖ 882-611) kadar gidiyor. Roma Dönemi’ne MS 3. yüzyılda Severuslar Dönemi’nde (MS  198-235) asıl askeri yerleşim inşa edilmiş, 639 yılına İslam ordularının fethine kadar kesintisiz kullanılmıştır.” diye konuştu.

Kaymakamlığı dönemine burası ile ilgili çalışmaları titizlikle yaptıklarını kaydeden Tanrıseven, “Çınar Kaymakamı olduğum dönemde hem basına yaptığımız tanıtımda hem de Kültür ve Turizm Bakanlığı ile yaptığımız yazışmalarda Zerzevan Kalesinin Roma’nın en doğudaki garnizonu olmasının önemine değinmiştik. Aytaç Hoca ve ekibi ise bu özelliğinin yanı sıra Zerzevan’ın Mithras dininin en gizemli tapınaklarından birine de ev sahipliği yaptığını keşfetti. Tarihin bilinmeyen bir yönünü gün yüzüne çıkaran bu çalışmalar, ulusal ve uluslararası alanda büyük yankı uyandırırken, Zerzevan Kalesi şu anda yerli ve yabancı turistlerin yoğun ziyaret ettiği bir ören yeri haline gelmiş durumda. Kazı çalışmaları ile Ortadoğu’nun Diyarbakır’a giriş kapsısı olan, Dünyanın en iyi korunmuş garnizonunda, tarihte bulunan son Mithras Tapınağı ortaya çıkarıldı. Bu yapı Roma’nın doğu sınırındaki ilk tapınak olma özelliğini taşıyor. Zerzevan Kalesi ve Mithras Tapınağı 2020 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne girdi. Zerzevan Kalesi ve Mithras Tapınağı sadece Diyarbakır değil, Türkiye’nin de en önemli kültür varlıklarından biri olmaya aday.” dedi.

HEDEF 1 MİLYON TURİST

Doç. Dr. Aytaç Coşkun, bu yıl 300 bini aşkın turistin kaleyi gezdiğini söyledi. Ben de kendisine önümüzdeki yıllarda bu sayının1 milyonu bulabileceğini belirttim. Hocanın tahmini de bu yönde. Nitekim, Bölgeye yapılan tüm turlara da Zerzevan Kalesi  bir destinasyon olarak eklenmiş durumda.

KÜLTÜR TURİZMİNE YENİ SOLUK

Kimilerinin aklına turizm deyince sadece deniz, kum ve güneş geliyor; oysa içinde bulunduğumuz coğrafya kültür turizmi açısından son derece mümbit. Diyarbakır Surları, Hevsel Bahçeleri, Zerzevan Kalesi, Hasankeyf, Cizre’deki Hazreti Nuh’un mezarı, Midyat ve Mardin’deki manastır ve tarihi yapılar birlikte pazarlandığında Güneydoğu’nun Dicle Havzasına turist yağar. Yerli ve yabancı turistlerin ziyareti hem ekonomik hem de sosyal ve kültürel açıdan bölgenin kalkınması için önemli bir hamle olacak.

2008’DEKİ ÖNGÖRÜM

Arşivleri karıştırırken, 2008 yılında TRT’ye verdiğim demecime rastladım. 20 Ağustos 2008 tarihli haberde şunlar kaydediliyor: “Çınar Kaymakamı Hasan Tanrıseven, yaptığı açıklamada, Kale-i Zerzevan’ın Diyarbakır-Mardin kara yolunun 45. kilometresinde, Doğu kenarında yüksek kayalık bir tepe üzerinde kurulduğunu belirtti. Kalenin Diyarbakır Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Müdürlüğü’nce 4 Mayıs 2005 tarihinde Birinci Derecede Arkeolojik SİT Alanı olarak ilan edildiğini anımsatan Tanrıseven, kalenin Roma dönemine ait nadir eserlerden olduğunu kaydetti.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğüne, kalenin arkeolojik kazı programına alınması için müracaatta bulunduklarını da belirten Tanrıseven, şöyle konuştu: “Arkeologlar, antik dönem ticaret yolu üzerinde bulunan Kale-i Zerzevan’ın Roma dönemine ait ender örneklerden biri olduğunu tespit etti. Bilimsel bir kazı ekibinin oluşturularak kazıların başlatılması ve kazılar sonucunda da alanın ören yeri olarak düzenlenip korunması gerektiği biçiminde rapor tuttular. Kale, yüksek bir tepede konumlanmasına rağmen define avcılarının adeta uğrak yeri durumunda. Alanın birçok yeri defineciler tarafından tahrip edilmiş. Biz de kaleyi, define avcılarının kaçak kazılarını önlemek için koruma altına aldık. Kale, jandarma tarafından kaçak kazıları önlemek için kontrol edilecek. Turistleri rahatsız etmeyecek şekilde ekipler denetimlerini yapacak. Dileğimiz bir an önce yasal kazılara başlanarak Diyarbakır-Mardin il sınırında bulunan bu eşsiz tarihi yerleşim alanının turizme kazandırılması.”

Vali Yardımcısı Miktat Alan imzasıyla kaymakamlığa gönderilen yazıda, Zervevan Kalesi’nde bilimsel ve yasal kazıların yapılabilmesi için Kültür ve Turizm Bakanlığına teklifte bulunulduğu kaydedildi.”

TARİH YENİDEN YAZILIYOR

2008 yılındaki hayalimizi Doç. Dr. Aytaç Coşkun ve ekibi bugün hayata geçirmiş durumda. Zerzevan’da 3 saat süren incelememiz sırasında, Aytaç Hoca kaleyi öyle bir anlattı ki zamanın nasıl geçtiğini anlamadık. Kalede az zamanda büyük işler başarılmış, tarihi eser ve yapılar ortaya çıkarılmış. Önümüzdeki dönemde Aytaç Hoca ve ekibinin yer altı şehirlerini ortaya çıkarmasıyla bir dönemin tarihi yeniden yazılacak.

ZERZEVAN EMİN ELLERDE

Alanya Kaymakamı iken birlikte çalıştığımız eski Antalya Valisi Münir Karaloğlu gibi bir turizm Valisinin bugün Diyarbakır’ı yönetmesi kazılara önemli bir destektir. Elbette genç, dinamik ve büyük bir aşkla çalışan Doç. Dr. Aytaç Coşkun ile onun özverili ekibinin de kazı çalışmalarının başında olması Zerzevan için aynı şekilde büyük bir şanstır. 4 yıl süreyle görev yaptığım Çınar’a uzun bir aradan sonra gidip gördüklerimden mutlu oldum, duygulandım. Anadolu’da kültür turizminin mihenk taşlarından biri haline gelmekte olan Zerzevan’ın yıldızı, asırlar sonra, gözleri kamaştırırcasına yeniden parlıyor.” dedi.