Diyarbakır Esnaf ve Sanatkarlar Odaları Birliği (DESOB) Başkanı Alican Ebedinoğlu, Covid-19 Salgını nedeniyle bu yılın Mart ayından bu yana kapalı olan üniversite ve okulların açılmıyor veya geç açılıyor olmasının, başta okul servisleri, kırtasiyeci ve kantinci esnafı olmak üzere; berber ve kuaför, bakkal, büfe, şarküteri, lokanta, konfeksiyoncu, taksici, minibüs ve halk otobüsü işletmecisi gibi birçok esnafı da dolaylı olarak etkilediğini söyledi.
DİYARBAKIR’DA 60 BİN’İN ÜZERİNDE ESNAF VAR
Diyarbakır’da, 23 bin 224’ü kayıtlı olmak üzere 60 binin üzerinde esnaf ve sanatkâr faaliyet yürüttüğüne işaret eden Başkan Ebedinoğlu, “Ortalama her bir esnafımızın 5 kişilik bir aileye baktığını düşünürsek, esnafımız 300 binden fazla kişiye bakmaktadır. 2015-2019 yılları arasında 4 bin 833 esnaf işyerini kapatmak zorunda kalmıştır. Bu da yaklaşık 25 binin üzerinde nüfusun etkilendiğini göstermektedir” diye konuştu.
DESOB Başkanı Alican Ebedinoğlu ile yaptığımız röportajımızın detayı:
Sayın Başkan, DESOB’un kısa tarihini anlatır mısınız?
1949 tarihinde yürürlüğe giren 5373 sayılı Esnaf Dernekleri ve Esnaf Dernekleri Birlikleri Kanunu kapsamında 1956 yılında Diyarbakır Esnaf ve Sanatkârlar Derneği olarak kurulmuş, 1964 yılında yürürlüğe giren 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanunu ile de esnaf sanatkârlar teşkilatı bugünkü yapısının temelini atmıştır. 1984 yılında Esnaf Sicilinin kurulmasıyla derneklere kayıtlı esnaf ve sanatkârlar resmi olarak kayıt altına alınmıştır. 1991 yılında yapılan değişiklik ile Esnaf ve Sanatkar Derneği Esnaf ve Sanatkarlar Odası, Esnaf ve Sanatkârlar Dernekleri Birliği Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği unvanını almıştır. Son olarak 21 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu ile bugünkü yapısına kavuşmuştur.
Kamu Kurumu niteliğinde Meslek Kuruluşu olan Birliğimiz, yapılan işlemler yönünden Ticaret Bakanlığının gözetim ve denetimine tabidir. Birliğimizin üst kuruluşu TESK yani Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu’dur.
Esnaflık, tarih kadar eski. Bu kentin yakın tarihindeki ekonomik ağırlığı nereden kaynaklanıyordu? Osmanlı’nın son dönemlerinde ve cumhuriyetin kuruluşunda kentin ekonomisi nasıl bir görünüm arz ediyordu?
Diyarbakır, tarihin her döneminde bölgedeki önemli medeniyetlerin; iktisadi, bilimsel ve sanatsal faaliyetlerin merkezi olmuştur. Ayrıca şehre egemen olmuş uygarlıkların bıraktıkları eserler, barındırdığı farklı dini topluluklar, askeri ve siyasi stratejik merkezliliği ile oluşan özgün bir kültürel kent kimliğine sahiptir. Diyarbakır surları tarih boyunca kentlilerin can ve mal güvenliğinin garantisi olmuş, gerektiğinde dış dünyadan ayrıcalık görevini üstlenmiştir.
Diyarbakır, Osmanlı döneminde çarşı ve pazarları ile ticarette; pirinç, hububat üretimi, bağ ve bahçecilik ile tarımda; küçükbaş ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliği ile hayvancılıkta; boyahane, darphane, şemhane (bal mumu), kirişhane, macunhane, tabakhane, bâşhane (sakatatçılar), bozahane ve asiyâbları (değirmen) ile imalat sanayinde dönemin şartlarına göre en gelişmiş merkezlerin başında gelmekteydi. Bunun yanında Bitlis-İran, Halep, Bağdat-Musul, Sivas-İstanbul yol güzergâhında yer alması üretim ve ticaret hayatına canlılık kazandırmıştır. Nitekim Osmanlı döneminde Diyarbakır İstanbul, Bursa ve Edirne’den sonra en önemli sanayi ve ticaret merkeziydi
“DİYARBAKIR’DA 23 BİN 224’Ü KAYITLI OLMAK ÜZERE 60 BİNİN ÜZERİNDE ESNAF VE SANATKARIMIZ VAR”
Şu anda kaç esnaf faaliyet yürütüyor, bu esnaf kaç kişiye bakıyor?
İlimizde, 23 bin 224’ü kayıtlı olmak üzere 60 binin üzerinde esnaf ve sanatkâr faaliyet yürütmektedir. Ortalama her bir esnafımızın 5 kişilik bir aileye baktığını düşünürsek, esnafımız 300 binden fazla kişiye bakmaktadır.
Yıllar içinde kaç esnaf dükkan kapattı, kaç nüfusu ilgilendiriyor?
2015-2019 yılları arasında 4 bin 833 esnaf işyerini kapatmak zorunda kalmıştır. Bu da yaklaşık 25 binin üzerinde nüfusun etkilendiğini göstermektedir.
ESNAFIN TEMEL SORUNLARI NELERDİR?
Ekonominin en önemli ayağı esnaf ve sanatkârdır. Esnaf ayakta durmazsa ekonomi sekteye uğrar. Esnafımız her zaman devletin yanında olmuştur. Bu yüzden esnafımız her zaman desteklenmelidir. Esnafımızın temel sorunlarını şöyle sıralayabiliriz. Birincisi genel ekonomik durum nedeniyle iş yapamama sorunu. Esnaf ve sanatkârlarımızın durumunun iyileştirilmesi, işçinin, memurun ve çiftçinin gelir düzeyinin iyi olmasına bağlıdır. Tüm dünyada ve ülkemizde etkili olan coronavirüs salgınının yanı sıra, son dönemlerde döviz kurlarında meydana gelen yüksek artışlar, yüksek faiz oranları ile enflasyondaki yükseliş, vatandaşın alım gücünü düşürmüş, bunun sonucunda piyasalarda büyük bir durgunluk meydana gelmiştir. Halen en büyük sorun piyasalardaki talep daralmasına bağlı azalan iş hacmi ve bunun yansımalarındaki sorunlardır. Ekonomide yaşanan bu daralmanın aşılabilmesi için, önümüzdeki süreçte döviz kurlarında yeniden benzer artışların olmaması için ekonomik tedbirler alınmalı, piyasaya sıcak para akışını sağlamak için faiz oranları makul seviyeye getirilmelidir.
İkinci olarak kayıt dışı esnafın kayıt altına alınamaması sorunu
Kayıt dışı esnaf haksız rekabete neden olduğu gibi, devletin kaynaklarının heba olmasına da neden olmaktadır. Başta Vergi ve SGK primi olmak üzere diğer giderlerini karşılamak zorunda olan kayıtlı esnaf ve sanatkârlarımız haksız bir rekabete maruz kalmaktadır. Kayıt dışı esnafın kayıt altına alınması için etkin bir denetim yapılmalıdır.
Alışveriş Merkezleri ile Zincir Marketlerle Rekabet Edememe Sorunu
Alışveriş merkezlerinin haksız rekabetinin önlenmesi için ‘6585 Sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’ çıkarılmıştır ancak bu kanun beklentileri tam anlamıyla karşılayamamaktadır. Örneğin yaratılan trafik, çevre sorunlarına, açılış kapanış saatlerinin ve çalışma günlerinin sınırlanmasına, yeni açılacak ve mevcut olan AVM’lerin kent dışına yönlendirilmesine yönelik sıkıntılara çare getirmemektedir. BİM, ŞOK, A101 gibi marketler genellikle aynı güzergah üzerinde olup, sayısal fazlalıkları anımsanmayacak derecede yüksektir. Bakkal, market, kasap gibi üyelerimiz bu haksız rekabete direnememektedir. Bu konuda acilen düzenlemeye gidilmelidir.
Finansmana Erişememe Sorunu
Bankaların sicil affını uygulamamaları, kredilerde memur kefil ve ipotek istenmesi esnaf ve sanatkârın finansmana ulaşmasını engellemektedir.
Ticari Araç Sahibi Esnafın İndirimli Yakıt Alamaması Sorunu
Bugün deniz ve havayollarında araçlar ÖTV’siz akaryakıt kullanıyorlarsa, karayollarında ulaşım ve nakliye alanında çalışan üyelerimiz de ucuz akaryakıt temin edebilmelidirler. Esnafa ticari akaryakıt imkânı sağlandığında maliyet düşeceğinden sebze meyvesinden giyimine, taksiden minibüse fiyatlarda düşme yaşanacaktır, vatandaş da bu durumdan olumlu etkiler göreceğinden enflasyon da düşecektir.
Kalifiye Eleman Bulma Sorunu
Ülkemizde mesleki eğitime daha fazla önem verilmelidir. Üyelerimiz özellikle 4-4-4 eğitim sistemine geçildiğinden bu yana çırak kalfa bulamamaktadırlar. Çocuklar çırak olma döneminde okumakta, 12 yıl eğitim bitince de çırak olma vasfını yitirmektedirler. Bugün işsizlik yüksek oranlarda seyrederken reel sektörün kalifiye eleman sıkıntısı çektiği görülmektedir. Bu ‘Mesleksizlik’ sorunudur ve mesleki eğitimin kalitesinin artırılması ve yaygınlaştırılmasıyla çözülebilecektir.
Emeklilik Sorunu
Üyemizin emekli olması için 9 bin iş günü istenmekte, ancak aynı kurumun çatısı altında emekli olan SGK sigortalısı 7.200 işgünü ile emekli olabilmektedir. Bu büyük bir haksızlıktır. Esnafın emeklilik sorununun çözümü için, emeklilik gün sayısının 7.200’e çekilmesi ve Bağ-Kur priminde indirime gidilmesi gerekmektedir.
“SUR OLAYLARI SADECE SUR BÖLGESİNİ DEĞİL, BÜTÜN KENTİ OLUMSUZ ETKİLEDİ”
Bir dokunduk, bin ah işittik sizden. Peki Sur’daki olaylar sonrasında esnaf ve genel olarak kent ekonomisi nasıl etkilendi?
Diyarbakır’ın Sur ilçesinde hendek ve barikatlarla başlayan, tarihi ilçenin 6 mahallesinin yıkılmasıyla son bulan bir dönem yaşandı. Aralarında tarihi ve dini yapıların da bulunduğu yüzlerce yapının yıkılmasına neden olan çatışmalar öncesinde ilk hendek ve barikatlar 2015 Eylül’ünde kazılmaya başlandı. İlçede 6 Eylül 2015 günü ilan edilen ilk sokağa çıkma yasağıyla birlikte başlayan, yüzlerce kişinin ölümüne neden operasyon ve çatışmalar ise 9 Mart 2016 tarihine kadar devam etmişti. Sur olayları sadece Sur bölgesini değil, bütün kenti olumsuz etkiledi. Güvenlik sorunları nedeniyle 4-5 ay süre ile işletmeler açılamadı. Olayların sona ermesinin arkasından alınan yoğun güvenlik önlemleri de ilçenin normal hayata dönmesini engelledi ve şehir halkını Sur’dan uzak tuttu. Yapılan araştırmalara göre; çatışmalar başladıktan sonra Sur içindeki işletmelerde ortalama çalışan sayılarında yüzde 43, Sur dışı işletmelerde ise yüzde 39 istihdam kaybı yaşandı. Olaylardan önce Sur içinde faaliyet gösteren işletmelerde ortalama çalışan sayısı 11 iken, olaylardan sonra sayı 6’ya düştü. Olaylar sırasında bölgedeki işletmeler yaklaşık 5 milyon TL fiziki zarara uğradı.
BİN 593 TANE KIRAATHANE VAR
Kıraathane sayısı kaçtır, çok fazla görünüyor, neden bu kadar fazla?
Sicil Müdürlüğümüze kayıtlı 1.593 kıraathane bulunmaktadır. İlimizde kıraathane sayısının bu kadar yüksek olmasının temel nedeni işsizliktir. Silvan Barajının yakın bir zamanda faaliyete girmesiyle bölgemizde büyük oranda sulu tarıma geçileceğinden tarımda meydana gelecek büyük sanayileşme ile işsizlik sorununun tamamiyle ortadan kalkacağı hatta bölgemize iş gücü göçü olacağı öngörülmektedir.
Pandemi nasıl etkiledi?
Tüm dünyada ve ülkemizde etkili olan Covid-19 Pandemi döneminde coronavirüsten en fazla etkilenen kesim esnaf ve sanatkârımız olmuştur. Dünya Sağlık Örgütü tarafından Pandemi olarak ilan edilen, Yeni Tip Coronavirüs (Covid-19) salgını, birçok ülkede ciddi sağlık sorunlarına neden olmuş, ülkemizde de başarılı bir sağlık programı ve uygulaması gerçekleştirilmiş olmasına rağmen, hem sağlık açısından ve hem de ekonomik açıdan önemli kayıpların yaşanmasına yol açmıştır. Özellikle küçük ölçekli esnaf ve sanatkâr işletmeleri, bu süreçte ekonomik anlamda ciddi zararlar görmüş ve birçoğu işyerlerini kapatmak zorunda kalmıştır. Bu süreçte hükümetimizce pek çok olumlu ekonomik tedbirler öngörülerek hayata geçirilmiş ancak yeterli olmamıştır.
Covid-19 Salgını nedeniyle bu yılın Mart ayından bu yana kapalı olan üniversite ve okulların açılmıyor veya geç açılıyor olması, başta okul servisleri, kırtasiyeci ve kantinci esnafı olmak üzere; berber ve kuaför, bakkal, büfe, şarküteri, lokanta, konfeksiyoncu, taksici, minibüs ve halk otobüsü işletmecisi gibi birçok esnafımızı da dolaylı olarak etkilemiştir.
“KÜÇÜK ESNAFIMIZ FİNANSMANA ULAŞAMIYOR”
Küçük esnaf krediye erişebiliyor mu?
İlimizde, esnaf ve sanatkârlarımızın finansman ihtiyacının karşılanmasında dört adet Esnaf ve Sanatkâr Kredi Kefalet Kooperatifi faaliyet yürütmektedir. Hazine tarafından bu kooperatiflerimize gönderilen yatırım tutarı yeterli olamamaktadır. Ayrıca Bankaların sicil affını uygulamamaları, kredilerde memur kefil ve ipotek istenmesi esnaf ve sanatkârın finansmana ulaşmasını engellemektedir.
Talepleriniz nelerdir?
Bu pandemi nedeniyle en çok etkilenen kesim esnaf kesimi olmuştur. Esnafın bu mağduriyetlerinin giderilmesi için her esnafımıza en az 50.000-TL hibe veya uzun vadeli faizsiz kredi desteği sağlanmalı, SGK ve Vergi muafiyeti sağlanmalı mevcut SGK, vergi ile banka kredi borçları en az 1 yıl faizsiz ertelenmelidir.
Esnafa dönük nasıl çalışmalar yapıyorsunuz?
Esnaf ve sanatkârlarımıza hizmet sunan Birliğimiz, meslek odalarımız arasında birliği temin, gelişme ve ilerlemeyi sağlama, genel olarak esnaf ve sanatkârların çalışmalarını mesleki yönden ve kamu yararına uygun olarak düzenlemeği, bu hususta gerekli görülecek her türlü tedbiri almayı ve teşebbüste bulunmayı, mesleki eğitimlerini geliştirmeği, sorunların çözümü için kamu kurum ve kuruluşlar nezdinde gerekli girişimlerde bulunmayı amaç edinmiştir. Birliğimiz, yukarıda kısaca açıklamaya çalıştığımız amaçlarına ulaşabilmek için 2002 yılından bu yana önemli projeleri hayata geçirmiştir. Bunlardan en önemlisi “Esnaf Sarayı” projemizdi. 2003 yılında temelini attığımız projeyi 2006 yılında bitirerek Türkiye’de en iyi üçüncü Esnaf Sarayı olarak esnaf ve sanatkârımızın hizmetine sunmuştur. Esnaf Sarayımızda 500-100 ve 50 kişilik Toplantı Salonları, Tekstil Atölyesi, Takı Tasarım Atölyesi bulunmaktadır. Meslek Odalarımız, bu toplantı salonlarında üyelerine yönelik eğitim faaliyetlerini yerine getirebilmekte, atölyelerimizde İşkur destekli istihdam garantili meslek kursları düzenlenmektedir. Birliğimiz, gerek bünyesinde ve gerekse Birliğimize bağlı meslek odalarında çalıştırdığı personeli, bu güne kadar gerek sahip olduğu ve gerekse ortak olarak yer aldığı başta Avrupa Birliği Projeleri olmak üzere bu projelerde çalıştırdığı personeli ve en önemlisi eğitim ve istihdama yönelik olan bu projeler ile binlerce genç işsize iş imkânı sağlamış ve sağlamaya devam etmektedir. DESOB olarak, üyelerimizin finansmana kolay erişebilmesi için Kredi ve Kefalet Kooperatiflerimizle uyum içerisinde çalışmakta ve her türlü desteği kredi ve kefalet kooperatiflerimize sunmaktayız.
Ayrıca sizin eklemek istediğiniz başkaca konulardaki görüşleriniz nelerdir?
Esnaf ve Sanatkârlarımızın hak ettiği yere gelebilmesi için bu güne kadar her türlü platformda esnaf ve sanatkârlarımızın sorunlarını dile getirdik ve çözüm yolları bulmaya çalıştık. Türkiye’de bir ilki gerçekleştirerek Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi bünyesinde Esnaf ve Sanatkâr İşleri Daire Başkanlığının kurulmasını sağladık. Bu Daire sayesinde, esnaf ve sanatkârlarımızın yerel yönetimler nezdindeki sorunlarına hızlı ve etkin çözüm bulunmasını sağladık. Yine bir ilki gerçekleştirerek Birliğimiz bünyesinde KOSGEB ve İş-Kur Temsilciliklerinin açılmasını sağladık. Bu temsilciliklerin açılmasıyla üyelerimiz zaman kaybı yaşamadan gerekli bilgi ve desteği anında alabilmektedir. Diyarbakır esnafının refahı ve huzuru için bundan böyle de çalışmalarımız aralıksız bir şekilde devam edecektir.
