Dicle Üniversitesi (DÜ) Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Başkanı Prof. Dr. Fuat Toprak’ın kayıp kaçak suyun abone bazlı tespiti için algoritma geliştirdi.
Su kaynaklarındaki israfın önlenmesi, kayıp kaçak miktarının tespit edilerek ülke ekonomisine katkı sunulması amacıyla çalışma yürüten Prof. Dr. Toprak, içme suyu şebekelerinin takibinin yapıldığı sisteme entegre edilmesiyle abone bazlı kayıp ve kaçağın tespit edilebileceği bir algoritma formüle etti. Sistem, Diyarbakır’da 41 mahallede deneme amaçlı uygulandı. Toprak’ın hedefi, sistemin ülke genelinde yaygınlaştırılmasıyla kayıp ve kaçak kullanıma giden kaynağın yatırıma yönlendirilmesini sağlamak.
“SUYUN KORUNMASI GEREKİYOR”
Prof. Dr. Toprak, Türkiye’nin su zengini bir ülke olarak bilindiğine işaret ederek, maliyetine bakılmaksızın suyun mutlaka en iyi sistemlerle iletilmesi ve korunması gerektiğini belirtti. “Nüfus ve iklim değişikliğinin etkisiyle 2030 en geç 2050 yılında su sıkıntısı yaşayan bir ülke haline geleceğiz. Böyle olunca biz pahalı bile olsa suyu temin etmeye razı olacağız. Bu nedenle su kaynaklarının mutlaka en efektif en etkili şekilde kullanılması gerekiyor. Suyun mutlaka korunması gerekiyor.” diyen Toprak, suyun yaşamsal önemine değindi.
Bu konuda mevzuat ve uluslararası anlaşmalar bağlamında mutlaka önlem alınması gerektiğini dile getiren Toprak, şunları kaydetti: “Şu anda dünya genelinde kabul görmüş bu su mevzuatı yok. Birleşmiş Milletlerin öngördüğü bir anlaşma ve protokol yok. Çeşitli alternatif ve öneriler var. Ulusal düzeyde biz Avrupa Birliği müktesebatıyla uyumlu bir şeklide mevzuatımızı oluşturduk. Ama kayıp ve kaçakların önlenmesine yönelik mevzuatımız yüzde 25’e indirmeyi hedefliyor. Dünyada iki sınıf kayıp ve kaçaktan söz ediliyor. Biri sistem kaybı sistem içindeki kırık ve çatlakları belirliyor. Bir de idari kayıp dediğimiz aslında ev içi sayaçların hatalı olması, kaçak ve illegal kullanım da dahil abone bazındaki kayıplar. Geliştirdiğim Zoom Function Technique Algorithm (ZFT Algoritması) içme sularında kayıp ve kaçakları zumlama yaparak tespit ediyor.”
Toprak, algoritmanın içme suyu şebekelerinde sıkıntı olan yeri büyüterek gösterdiğini ve kayıp ve kaçakları zumladığını ifade ederek, ZFT algoritmasının aynı zamanda kayıp kaçakların ne kadarının evsel, abone ne kadarının sistem bazında olduğunu da belirlediğini aktardı. Diyarbakır’da 41 mahallede sistemi deneme amaçlı uyguladıklarını ve sonuçları gerçek verilerle karşılaştırdıklarında başarılı bir çalışma olduğunu gördüklerini anlatan Toprak, TÜİK verilerine göre Türkiye’de sadece 2016’da tespit edilen kayıp ve kaçağın maliyetinin 6 milyar 953 milyon lira civarında belirlendiğini, bunun önemli bir rakam olduğunu kaydetti.
“8 YILDA KAYIP KAÇAK OLMASAYDI 533 BOĞAZİÇİ KÖPRÜSÜ YAPILABİLİRDİ”
Toprak, Türkiye’de içme suyu şebekelerindeki kayıp ve kaçağın önüne geçilmesi durumunda ülke ekonomisine çok büyük katkı sağlanacağını vurgulayarak, “Türkiye’de 8 yıl boyunca kayıplar hiç olmasaydı 3. havalimanının yarısı, 3,6 Atatürk Barajı, 25 Yavuz Sultan Selim Köprüsü, 533 Boğaziçi Köprüsü, 115 Fatih Sultan Mehmet Köprüsü yapılabilirdi.” diye konuştu. İstanbul’da 8 yıldaki su kaybının ekonomik değeri ile gerçekleştirilebilecek projelere değinen Toprak, “11 Yavuz Sultan Selim Köprüsü, 247 Boğaziçi Köprüsü, 53 Fatih Sultan Mehmet Köprüsü yapılabilirdi.” şeklinde konuştu. Toprak, geliştirdiği algoritmanın içme suyu şebekelerini takip eden programlara entegre edilebileceğini dile getirerek, söyleyen Toprak, belediyelerin genelinin kullandığı skada ve benzer programların abone bazında değil genel kayıp ve kaçakları tespit ettiğini belirtti. Bu yönden ZFT algoritmasının çok büyük bir avantaj olacağına dikkati çeken Toprak, üniversite olarak bir çalışma yapmanın gururunu yaşadıklarını söyledi. Toprak, Şırnak Üniversitesinde yüksek lisans yapan araştırma görevlisi Derya Karakaya ile söz konusu sistem üzerinde çalışmalarının sürdüğünü sözlerine ekledi. (AA)
