Günümüzde lider
kelimesi dillere pelesenk olan fakat anlam ve yaşam hususunda muhayyileden
öteye geçmekte zorlanılan bir kavramdır.
Liderlik, yönetimle ve yönetici ile ilgilidir ve bunun yanısıra
yöneticiliğe baktığımızda literatürde birden fazla yönetici tasvir
edilmektedir. Bu yönetici tasvirlerinin zirvesinde liderlik bulunmaktadır.
Nedir ve neler
içermektedir şu liderlik dediğimiz şey ?
Liderlik, bir örgütün (örgütlenmenin) başarıya ulaştırılması
için çalışanların motivasyonlarının artırılması, örgütün en iyi şekilde
yönetilmesi için dürüst, açık, güven verici ve saygı içerisinde bir yönetim
anlayşının sergilenmesidir. Liderliği,
belirli amaçları etrafında bir grup insanı toplamak ve bu amaçları
gerçekleştirme için onları etkileme ve harekete geçirme bilgi ve yeteneği
olarak da tanımlamamız mümkündür.
Lider, örgütte çalışanları ; gayeye münhasır fikirleri,
düşünceleri ve ilkeleri ile etrafında birleştiren ve bütünleştiren; bir amaç
doğrultusunda insanları peşinden sürükleyen ve yönlendiren kişidir.
Lider, bir grup insanın kişisel veya grup amaçlarını
gerçekleştirmek için takip ettikleri, onun isteği, emir ve talimatı
doğrultusunda davrandıkları kişidir.
Yapılan araştırmalarda liderlik kavramını etkileyen dört
önemli öge olduğu gözlenmiştir. Lider kişinin,
kişilik özellikleri ve bireysel yetenekleri; kurumun veya grubun özellikleri ve
beklentilerini karşılayabiliyor olması; lider ve grup üyelerinin arasındaki
ilişkinin ortaya çıkardığı durumlar; etkileşime geçen lider ve takipçilerinin
ortak hedefleridir. Liderlik söz konusu bu dört ana öge ile doğrudan
ilişkilidir.
Peki Lider Öğretmen
Nedir?
Lider öğretmenler, meslektaşları tarafından ekip
oluşturmakta başarılı, düşünen ve risk alabilecek özelliklerde
tanımlanmışlardır. Hem eğitim programlarının geliştirilmesinde hem de
personelin geliştirilmesinde, öğretimin kalitesinin artırılması gayesi
konusunda meslektaşları ile iletişim kurabilen öğretmenin lider öğretmen olarak
algılandığı bilimsel araştırmalar sonucunda anlaşılmıştır.
Lider bir öğretmenin muhatabı sadece öğrenci değil, aynı
zamanda okul yönetimi, veliler, meslektaşları ve eğitimden sorumlu tüm birim ve
bireylerdir.
Lider öğretmenin özelliklerini incelediğimizde; Lider
öğretmen, okulda, sınıfta ve dışarıda; veliler ve çevre tarafından saygı gören
bir öğretmendir. Aslında Sahip olduğu özellikler kendisine bu saygınlığı
kazandırmaktadır. Lider öğretmen dendiği zamanda gözümüzde canlanan çok
bilindik ve beklenilen özellikler çoğu zaman aynıdır. Lider öğretmen
yeniliklere açıktır, bulunduğu durumu en iyi konuma getirmek için çabalayandır.
Dönemin bilişsel ve duyuşsal özelliklerine uygun hareket etmektedir. Herkese
aynı değil, herkese adaletle davranmaktadır. Lider öğretmenin , insanları
etkileyen, insanı ve eşyayı farklı bir duyuşla hisseden, iletişim ve ikna
becerisi, zihinsel ve sosyal yetenekleri gelişmiştir. En başta kendi öz
denetimine sahiptir ve bunu öğrencilerine, beraber çalıştığı arkadaşlarına da
haliyle tavırlarıyla tavsiye etmektedir. O; Hızlı düşünür, planlı hareket eder
ve öngörü sahibidir. Lider öğretmen ;
yumuşak huylu ve yapıcıdır. Yeniliklere açıktır. Objektif bir bakış açısına
sahiptir, istikrarlı ve kendisinin ne istediğini bilen bir yapısı vardır.
Güvenilir, fedakar, cömert ve cefakardır. Karşısındaki dinler ve anlamak için
çaba sarfeder. Risk almaktan korkmaz çocuklar ve görevli olduğu okulun gelişimi
için yeni projeler üzerine çalışmalar yapar. Kısacası lider öğretmen çağın
sorumluluğunu yüklenip gelecek nesillere ve dünyaya karşı vazifesini sonuna
kadar yerine getirmeye çalışan ,pozitif anlamda yerinde duramayan
durdurulamayan öğretmendir.
Lider Öğretmen Sınıf Ortamında Neler Yapar?
Gönülleri kazanan lider öğretmen sınıf ortamına girmeye
hazırolduğunda sınıf ortamında neler yapar? Şu Enformasyon yani bilgi çağının
çocukları oldukça; tatlı bir bilmiş, öğrenmeye açık, araştırmacı ve genellikle
meraklı bir yapıya sahiptirler.
Enformasyon çağının çocuklarını on yıl önceki eğitim sistemimizle
öğretme çabasının ve ders anlatmanın hükmü , hükümsüzlüğe doğru koşmaktadır.
Lider öğretmen sınıf ortamında interaktif bir şekilde ders işler ve çocukların
derslere kendisinden aktif katılmasını önceler. Ders müfredatını uygun bir
dille çocuklarla paylaşır ve derslerin gidişatını ve yöntemini kendi
liderliğinde birlikte kararlaştırırlar.
O, despotik bir
yaklaşımdan öte demokratik bir yaklaşım sergiler. Her bir öğrenciyi bir birey
olarak görür ve düşüncelerine değer verir. Teknolojiyi olabildiğince aktif
kullanır. Deneyimsel öğrenme metodlarına başvurur. Öğrencileri takdir eder,
ödüllendirir. Öğrenciler olumsuz davranış sergilediklerinde önce dinler problemin kaynağını öğrenir ve
daha sonra çözüm önerisi sunar, olumsuz davranışın tekrarlanmaması için
önlemler alır. Her öğrenci ile birebir ilgilenir. Öğrencilerin yeteneklerini
keşfeder ve o alana yönlendirir. Sınıf düzenini sağlar ve pozitif disiplinli
davranır. Her hareketinde çocuklara karşı tutarlı ve yapıcı davranışlar sergiler. Her şeyden öte
çocuklara öğrenmeyi öğretir.
Örnek Bir Olay ve
Lider Öğretmenin Tutumu
2018 yılında Antalya’nın Finike ilçesinde Ahmetler
Beldesinde bulunan Kılıçarslan İlköğretim Okuluna öğretmen olarak atanan Hülya
Akan’ın örneğini sizinle paylaşacağım. Hülya Akan atandığı bu okulun fiziki
şartlarının eğitim verilebilecek bir ortama sahip olmadığını, çocukların birçoğunun
okula gelmek istemediğini, eğitim başarı seviyesinin oldukça düşük olduğunu
gözlemlemiştir. Öncelikle okulun fiziki
koşullarının iyileştirilmesi ve eğitim müfredatının çeşitlendirilmesi için
çalışmalarda bulunmuştur. Daha sonra Kaymakam ve İlçe Milli Eğitim Müdürü’nün
de desteğiyle bir kütüphane açmıştır. Açılan bu kütüphane 8000’e yakın kitaba sahiptir. Okulda normal
müfredat derslerinin yanı sıra Türkiye’de pek bilinmeyen ancak Avrupa’da önemli
bir eğitim teorisi olarak kabul edilmiş olan Waldorf eğitim sistemi uygulanmaya
başlamıştır. Bu sistem ile çocukların yaratıcılığının gelişmesi ve öğrenme
yeteneğinin artmasını amaçlamıştır. Okulda çocuklara Yörük kilimi atölyesinde
eğitimler verilmeye, serbest etkinlik derslerinde tarım ve hayvancılıkla ilgili
temel bilgiler öğretilmeye başlanmıştır.
Okulun düzenlenme ve yenilenmesiyle birlikte öğrenci
sayısında artış gözlenmiş sayı 47’ye ulaşmıştır. İki öğretmenin daha gelmesiyle
okul üç öğretmenle eğitime devam etmiştir. Okulda yapılan düzenlemeler ve iyileştirmelerle
çocuklardaki başarının gözle görülür şekilde artmasını sağlamıştır. Hülya Akan
atıl halde kapanmakta olan bir okulu yeniden sistemin içine alınmasını
sağlamıştır. Yeniliklere açık yapısı, bulunduğu ortamı iyileştirme ve
geliştirme azmi ile Hülya Öğretmen eğitimi sınıflara hapsetmemiş, çocukların
farklı becerilerinin gelişmesi için çaba harcamıştır. Okulu bölgenin en gözde
okulu haline getirmiştir.
Lider Öğretmenin
Olduğu Okullara Güzel Yansımalar Nelerdir?
Lider öğretmen görevli olduğu okulu geliştirmek ve
ilerletmek amaçlı çalışmalar yapar.
Okulun amacına uygun bir şekilde işlemesini önceler. Okuldaki
öğrencilerin eğitim başarı durumları lider öğretmen için önemlidir, çalışmaları
neticesinde yüksek başarılarla sınavları geçen öğrenciler okulun bilinmesi ve
başarısının artmasıyla ünlenir. Bilinçli velilerin ve öğrencilerin dikkatini
çeker. Az önce bahsettiğimiz öğretmenin örneğine tekrardan değinirsek, Finike ilçesinde Rusların tercih ettiği bir
okul bulunmasına rağmen ilçede bulunan yirmi tane Rus öğrenci, o öğretmenin okuluna gitmeyi tercih
etmişlerdir. Lider öğretmenler günümüzün ihtiyaçlarına, modern eğitim sistemine
uygun birçok proje yaparak il ve ülke genelinde görünümlük ve tanınırlık
prestijine sahip olmaktadırlar. Lider öğretmenler diğer okullarca da rol model
alınmaktadır.
Öğretmenler Lider Öğretmen Olmak İçin Neler Yapmalı?
Lider öğretmenlik davranışlarının okullarda gösterilmesi
için, öncelikle, öğretmen yetiştirme programlarının; “topluma fayda üreten ve
liderlik yapacak öğretmenlerin yetiştirilmesi yönünde” zenginleştirilmesi
gerekir. Bağımsız düşünebilen, yeni projeler üretebilen ve vizyoner bakış
açısına sahip; öğrencileri ve çevresini etkileyebilen öğretmenlerin
hazırlanması yönünde öğretmen yetiştirme program ve ortamlarının
güçlendirilmesi de gerekmektedir. Okullarda öğretmenlere, program geliştirme,
vizyon oluşturma, okul ve toplum projeleri hazırlama ve yapılanlara katılma
ortamları sunulmalı, kendilerini geliştirmeleri için yönetim desteği
sağlanmalıdır. Öğretmenlerin lider davranışlar göstermelerine engel olan
yetersiz okul ortamlarının geliştirilmesi, ailelerin yönlendirilmesi, öğrenci
ve öğretmen değerlendirmelerindeki negatifliklerin giderilmesi gibi çalışmalara
yer verilmelidir. Öğretmenlere mesleki formasyon derslerinin belirli
aralıklarla verilmesi, motivasyonlarının artırılması gerekmektedir. Eğitim ve
öğretimin bizim hayatımızdaki önemi;
gelişen ve dönüşen dünyadaki yeri iyi anlaşılmalıdır. Lider öğretmen
olarak doğulmaz ama istenildiği takdirde her öğretmen, lider öğretmen olabilir.
Sözün özü; herkesin aynılaştığı bir dünyada fark yaratan öğretmenlerin liderliğinde yaşam yolunda heyecanınızı kaybetmeden ilerlemeniz dileğiyle.
Diyarbakır İl Milli Eğitim Şube Müdürü Bilal ŞEN’in Yazısı
