Diyarbakır’ın tarihi surlarını 2015 yılında Dünya Miras Listesi’ne alan UNESCO, yapılan restorasyon çalışmalarını, surların üzerindeki arkeolojik izleri yok ettiği gerekçesiyle Kültür ve Turizm Bakanlığı aracılığıyla durdurdu. UNESCO tarafından restorasyon yerine surların bütün olarak korunması için konservasyon yapılması ve bilim kurulu oluşturularak, master plan hazırlanması istendi.
Diyarbakır’ın yaklaşık bin 700 yıllık tarihi surlarında, en son restorasyon çalışması, 2014 yılında yapıldı. Çalışmalar sürdürülürken, surların Dünya Miras Listesi’ne aday gösterilmesi dolayısıyla kente gelen UNESCO uzmanı, restorasyonun doğru olmadığı ve tarihi yapıların eski haliyle korunması gerekirken, arkeolojik izlerinin yok edildiği yönünde rapor hazırladı. UNESCO yetkilileri, rapor üzerine Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan surlarda yapılan restorasyon çalışmalarının durdurulmasını istedi. UNESCO tarafından restorasyon yerine surların bütün olarak korunmasına yönelik konservasyon yapılması, bunun için bilim kurulu oluşturulması ve master planı hazırlanması talep edildi. Dünya Miras Listesi’ne 2015 yılında alınan Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri için restorasyonun durdurulmasının üzerinden 4 yıl geçmesine rağmen master planının hazırlanmadığı belirtildi.
BURÇLARDA TAHRİBAT OLUŞTU
Kentte, 2015 yılının Kasım ayı ile 2016 yılının Mart ayı arasında yapılan hendek- barikat operasyonları sırasında tarihi surların burçlarında tahribat meydana geldiği görüldü. Benu-Sen, Nur ve Yedikardeş burçlarında bulunan mazgal ve geçitlerde de tahribat oluşurken, burçların üzerinde çöplerin biriktiği gözlendi. Surların Yedikardeş burcu ile Mardinkapı bölgesi arasında yer alan, Bizans dönemine ait ve bu dönemden izler taşıyan üst geçitte de ciddi tahribat oluşurken, bazı pencere ve mazgallardaki taşların söküldüğü ya da kendiliğinden yıkıldığı görüldü.
Yetkililer, tarihi surlardaki restorasyon çalışmalarının 2014 yılında, UNESCO’dan gelen taleple durdurulduğunu, master planı için bilim komisyonu oluşturulduğunu ve 2018 yılı yatırım programına korumaya yönelik çalışmanın dahil edildiğini söyledi. Yetkililer, ayrıca 56 burç ve 4 bin 300 metrelik alan için proje çalışmalarının sürdürüldüğünü ve bu yıl Yedikardeş, Nur ile Benu-Sun burçlarında restorasyon yapılacağını kaydetti.
UNESCO’NUN DÜNYA MİRAS LİSTESİ’NDEKİ DİYARBAKIR SURLARI
Dicle Nehri Vadisi’nden 100 metre yükseklikte konumlanan, birbirini tamamlayan iç ve dış kaleden oluşan Diyarbakır Kalesi ve Surları; kente egemen yaklaşık 30 uygarlığın mimari karakterini, dönemlerinin sanatsal üsluplarını yansıtan oyma ve kabartma motifleri ile kitabelerini sergileyerek, Anadolu tarihinin yazıya dönüştüğü ve toplu olarak görülebildiği tek örnektir. Diyarbakır Kalesi ve Surları, geçirdiği tarihi dönemlerin en önemli yazılı belgelerini bulunduran ve insan eliyle yapılan en görkemli anıtsal yapılardandır. Sur duvarları boyunca Dağ Kapı, Urfa Kapı, Mardin Kapı ve Yeni Kapı olarak adlandırılan 4 ana giriş bulunmaktadır. Siyah bazalt duvarlar, Ortaçağ askeri mimarisinin önemli örneklerindendir. Duvarlar, 10- 12 metre yüksekliğinde ve 3- 5 metre genişliğindedir. Kentin simgesi niteliğinde olan Diyarbakır surları, ilk defa MÖ. 3000- 4000 yıllarında Huriler tarafından bugünkü İçkale’nin olduğu yerde yapılmıştır. Surlardan bugüne yok denilecek kadar az kalıntı gelebilmiştir. Bugünkü surlar ise MS. 346 yılında İmparator II.Constantinius tarafından yaptırılmıştır.
