Zerzevan Kalesindeki kazı çalışmalarına kaldığı yerden

Diyarbakır’ın Çınar ilçesinde 2014 yılında başlatılan ve geçtiğimiz yıl ara verilen Zerzevan Kalesi’ndeki kazı çalışmalarına yeniden başlandı. Dicle Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi ve Kazı Başkanı Aytaç Coşkun, Romalı askerler arasında yaygın olan ‘tanrı Mithras’ın doğudaki son tapınağının bulunduğu Zerzevan Kalesi’nde bu yıl başlanan kazılarda, tapınağa ait bir yapıyı gün yüzüne çıkarmayı hedeflediklerini söyledi.

Mardin yolu üzerinde bulunan ve antik Roma dönemine ait Zerzevan Kalesi’nde 2014 yılında başlayan ve geçen yıl ara verilen kazı çalışmalarına bu yıl yeniden başlandı. Roma dönemine ait ve doğudan gelen orduların karşılandığı nokta olarak dünyaca ün yapan Zerzevan Kalesi’nde başlatılan çalışmalarla ilgili bilgi veren Kazı Başkanı Dr. Öğr. Üyesi Aytaç Coşkun, 5 sezondan beri yapılan kazılarda, Roma döneminin doğudaki en son askeri garnizonu olduğunu söyledi. Kazı çalışmalarında en önemli buluntunun ise tanrı Mithras tapınağı olduğunu belirten Dr. Öğr. Üyesi Coşkun, toplam 400 bin metrekarelik alanda kazı yapılacağını ancak çalışmaların şu aşamada 60 bin metrekarede yapıldığını söyledi.

“ROMA’NIN DOĞUDAKİ SON ASKERİ GARNİZONU”

Bu yıl 75 kişilik bir ekiple kazı çalışmalarına başladıklarını ifade eden Coşkun, “Burası Roma askeri sınır garnizonu. Önemli stratejik bir nokta. Doğudan gelen orduları karşılayan bir merkez. Roma buraya çok önem vermiş. 3 kez yıkılmış ama yeniden inşaa edilmiş. Buradaki çalışmalar 2014’te başladı 5inci sezonumuz. Bölgenin tarihi ve bölge turizmi açısından çok önemli merkez” dedi.

“DÜNYADA BULUNAN SON MİTHRAS TAPINAĞI”

Yerli ve yabancıların en çok Mithras tapınağına ilgi gösterdiğini anlatan Coşkun, “Şimdiye kadar yeraltı geçitleri, gizemli ve gizli geçitler, yeraltı kiliseleri, askerlerin kaldığı konut ve villalarda çalışmalar yaptık. 400 kişilik sığınak tespit ettik. En önemlisi ise Mithras tapınağı. Bu tapınağın ortaya çıkmasının ardından yurt içi ve yurt dışından bir çok kişi burayı görmek için ziyarete geldi. Mithras bütün evreni kontrol ettiğine inanılan bir tanrı. Bunun tapınakları yeraltında. Bütün törenler gizli, ayinler gizli yapılırdı. Buraya kabul edilebilmek için belli aşamalardan geçmek gerekiyor. Pagan Roma’nının önemli bir dini ve dine ait tapınak, şu andaki Zerzevan Kalesi’ndeki tapınak. Dünyada bulunmuş son Mithras tapınağı ve doğu sınırındaki tek tapınak, Zerzevan Kalesinde bulunuyor” diye konuştu.

400 YIL KESİNTİSİZ KULLANILMIŞ

Kültür Turizm Bakanlığı, Diyarbakır Valiliği, Büyükşehir Belediyesi, Dicle Üniversitesi ve Çınar Kaymakamlığı’nın destekleriyle kazıların sürdürüldüğünü anlatan Coşkun, Zerzevan Kalesi’nde hem yeraltı, hem de yür üstünde iki ayrı şehrin olduğuna dikkat çekerek, şöyle konuştu: “Burası önemli bir yerüstü şehri. Önemli bir askeri garnizon. Bir de yeraltı şehri var. Biz hem yeraltında, hem de yerüstünde çalışıyoruz. Mithras tapınağının tamamını ortaya çıkarmayı hedefliyoruz bu yıl. Mithras’a açılan 2 koridor tespit ettik, buralarda kazı çalışmaları yürüteceğiz. Bununla birlikte yine yeraltında yaşam alanları tespit ettik, nekropol mezarlık alanı tespit ettik. Buralarda da kazı çalışmaları yürütüceğiz. En azından özellikle Mithras tapınağının yeraltı yapılarından birini açmayı planlıyoruz. Elimizde millattan sonra 3’üncü yüzyıl gibi bir tarih var. Günümüzden bin 800 yıl öncesine kadar burda yerleşim var. 7’inci yüzyıla kadar, yani 400 yıl kesintisiz kullanılmış. Roma için de çok önemli burası. Bizim yaptığımız çalışmalar, bölge tarihini ve turizminin canlanması açısından çok önemli bir yer burası. Büyük bir turizm potansiyeli var burada.

6 AYDA 200 BİN KİŞİ ZİYARET ETTİ

Çınar Kaymakamı Selami Kaya da, Zerzevan Kalesi’ni, “Tozda kalmış kaşıkçı elması” olarak değerlendirerek, bu tozun temizlenmesi halinde, elmasın ortaya çıkacağını söyledi. Kaymakam Kaya, “Zerzevan Kalesindeki kazılar 2014 yılından beri büyük bir gayret ve özveriyle yapılıyor. Bakanlığımızın, valiliğimizin İŞKUR marifetiyle buraya verdiği destek taktire şayandır. Yavaş yavaş titizlikle kazılar yapılarak buradaki tarihi miras ortaya çıkarılıyor. Doğu Roma’nın sınır garnizonu olması hasebiyle çok büyük bir öneme sahip. Diyarbakır ve bölgemizin en önemli tarihi eseri olacak. Çünkü burası altın ve elmas kadar değerli. Ocak ayından beri 200 bin turist ziyaret etti. Bunun önemli bir kısmı yurt dışından geldi. Büyük bir ilgi uyandırıyor Zerzevan Kalesi. Burası Doğu Roma’nın son kalesi aynı zamanda bir şehir. Zerzevan kalesi dediğimizde sadece askeri anlamda akla gelebilir ama burası büyük bir şehir. Yer üstü, yeraltı büyük bir şehir ve büyük bir miras. Zaman içerisinde yapılacak çalışmalarla tamamı ortaya çıkacak ve Diyarbakır ile Türkiye’mizin turizmine kazandırılacak. Diyarbakır’ımızın hak ettiği şekliyle, turizmiyle, medeniyetlere ev sahipliği yapmışlığı sıfatiyle, terörün bitmesiyle birlikte bu daha da gün yüzüne çıkacak. Diyarbakır adeta üstü tozlanmış bir elmas, kaşıkçı elması. Bu tozun silinmesiyle elmas ortaya çıkacak ve kıymeti bilinecek, Diyarbakır ve ülke turizmine kazandırılacak.

TANRI MİTHRAS KİMDİR?

Pers kökenli olan tanrı Mithras ‘anlaşma ve dostluk’ kavramlarının tanrısıdır, ‘aracılık eden’ anlamına gelir. Mithras güneş tanrısıdır ve kültü güneş tapınımına dayanır. Ayrıca ışığın, savaşın, adaletin ve inancın da simgesidir. M.S. 2. ve 3. yüzyılda Roma İmparatorluğunda oldukça yaygınlaşmıştır. M.S. 4. yüzyılda Hıristiyanlığın yayılmasıyla birlikte ise önemini kaybetmiştir. Mithras dini Romanın egemen olduğu bütün topraklarda özellikle askerler arasında oldukça yaygındır. Öğretisi dünyanın yaratılışı üzerinedir ve evreni kontrol eden tanrı olarak da bilinir. Dinsel törenleri gizlidir ve dışarıya kapalıdır. Mithras dinine katılacak kişi on iki eziyeti çekmek zorundadır. Sadece erkeklerin kabul edildiği bu dine katılanlar yedi aşamadan geçmektedirler. Törenler yeraltında mağaralarda ve tapınaklarda gerçekleştirilmektedir. (AA)